Q. నిజాం పాలనలోని కఠిన విధానాల మధ్య తెలంగాణ గ్రంథాలయ ఉద్యమం ఎదుర్కొన్న సవాళ్లను విశ్లేషించండి?

పరిచయం:
తెలంగాణ గ్రంథాలయ ఉద్యమం యొక్క ప్రధాన లక్ష్యం – ప్రాంత చరిత్ర, సాంస్కృతిక పురోగతిపై ప్రభావం చూపే గ్రంథాలను ప్రజలవద్దకు తీసుకెళ్లడం మరియు సామాజిక చైతన్యాన్ని మెరుగు పరచడం. ఈ ఉద్యమానికి 1901లో కొమర్రాజు లక్ష్మణ రావు స్థాపించిన శ్రీకృష్ణదేవరాయ ఆంధ్రభాషా నిలయం రూపంలో శ్రీకారం చుట్టారు. ఇది ప్రాంతీయ మౌలిక చైతన్యానికి బీజం వేసింది.

విషయం:
నిజాం పాలనలో గ్రంథాలయ ఉద్యమం ఎదుర్కొన్న ప్రధాన అవరోధాలు:
1. భావ ప్రకటన పై నియంత్రణ మరియు గూఢచర్యం
a. 1940లలో ప్రవేశపెట్టిన హైదరాబాద్ రాష్ట్ర ప్రజల భద్రతా చట్టం (హైదరాబాద్ స్టేట్ పబ్లిక్ సెక్యూరిటీ యాక్ట్) క్రింద "విప్లవాత్మక" పుస్తకాలు ఉన్న గ్రంథాలయాలపై దాడులు జరిపే అధికారం ప్రభుత్వానికి లభించింది.
b. ఖమ్మం, నల్గొండలలోని గ్రంథాలయాలు శ్రీశ్రీ, కోమరం భీం వంటి అభ్యుదయ రచయితల రచనలు కలిగి ఉన్నాయనే కారణంతో వీటిని లక్ష్యంగా చేసుకొని దాడులు జరిపేవారు.
c. గ్రంథాలయాల్లో జరిగే సమావేశాలను గూఢచారుల చేత గమనిస్తూ భావ వ్యక్తీకరణ స్వేచ్ఛను అణిచివేశారు.
2. రాజకీయ, అభ్యుదయ గ్రంథాలపై నిషేధం
a. కార్ల్ మార్క్స్, ఎం.ఎన్. రాయ్, కందుకూరి వీరేశలింగం రచనలు అధికారికంగా నిషేధించబడ్డాయి.
b. వరంగల్, కరీంనగర్ లలో ఈ రకమైన గ్రంథాలు ఉంచిన గ్రంథాలయాలపై పుస్తకాల స్వాధీనం, తగలబెట్టడం వంటి చర్యలు తీసుకున్నారు.
c. దీనివల్ల ప్రజల్లో భయాన్ని కలిగించడంతో పాటు మేధో స్వాతంత్ర్యం హీనమైంది.
3. ప్రభుత్వ మద్దతు లేకపోవడం
a. ట్రావన్కోర్, బరోడా వంటి ఇతర రాజ్యాల మాదిరిగా గ్రంథాలయాలకు హైదరాబాద్ ప్రభుత్వం నిధులు అందించలేదు. మత సంప్రదాయాలను ప్రోత్సహించని గ్రంథాలయాలు అసలు గుర్తింపుకు కూడా నోచుకోలేదు.
b. వివేకవర్ధిని గ్రంథాలయం వంటి సంస్థలు ఉపాధ్యాయులు, ప్రజాస్వామ్యవాదులు స్వచ్చందంగా సమర్పించిన విరాళాలతో నడిపించబడ్డాయి.
c. నిధుల కొరత కారణంగా ఈ ఉద్యమ విస్తృతి పరిమితమైంది.
4. ఉద్యమ కార్యకర్తలపై నిర్బంధాలు
a. ఆంధ్ర మహాసభ మరియు కమ్యూనిస్టు పార్టీతో సంబంధం ఉన్న స్వచ్ఛంద కార్యకర్తలపై దేశద్రోహం నేరాలతో అరెస్టులు జరిగేవి.
b. రావి నారాయణ రెడ్డి, బద్దం ఎల్లారెడ్డి లాంటి వ్యక్తులు ప్రజా చైతన్యం పెంపొందించేందుకు ప్రయత్నించగా నిరంతర నిఘా, వేధింపులకు గురయ్యారు.
c. కొంతమంది జైలుకు వెళ్లడం, కొంతమంది చిత్రహింసలకు గురికావడం వంటి ఘటనలు ఈ ఉద్యమంపై ప్రతికూల ప్రభావాన్ని చూపాయి.
5. ప్రజలలో అక్షరాస్యత లోపం మరియు భూస్వామ్య వేధింపులు
a. గ్రామీణ తెలంగాణలో 85%కు పైగా ప్రజలు అక్షరాస్యత లేకుండా ఉండటం ఉద్యమ విస్తరణకు ప్రధాన అడ్డంకిగా మారింది. b. జమీందారులు మరియు ధనిక వర్గాలు – రైతులు, దళితులు చదువుకుని చైతన్యవంతులవుతారన్న భయంతో గ్రంథాలయాలను అడ్డుకునేవారు.
c. ఇలా కొంతమందిచేత గ్రామాల్లో గ్రంథాలయాలు మూసివేయబడ్డాయి. మరికొన్ని ధ్వంసం చేయబడ్డాయి.

ముగింపు
నిజాం ప్రభుత్వం యొక్క కఠిన విధానాలు తీవ్రంగా ఉన్నప్పటికీ, తెలంగాణలో గ్రంథాలయ ఉద్యమం ప్రజా చైతన్యం పెంపొందించడంలో ఎంతో దోహదపడింది. ఈ ఉద్యమం సామాజిక, సాంస్కృతిక, రాజకీయ చైతన్యానికి నాంది పలికింది. అందుకే సురవరం ప్రతాప్ రెడ్డి దీనిని "తెలంగాణలో మొదటి ఉద్యమంగా" పేర్కొన్నారు. 

  Additional Embellishment: