Q. తెలంగాణలో గిరిజన ప్రాంత అభివృద్ధి యొక్క ప్రస్తుత స్థితిని అంచనా వేయండి. గిరిజన జనాభా యొక్క జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరచడంలో మరియు వారు ఎదుర్కొంటున్న సవాళ్లను పరిష్కరించడం కోసం రూపొందించిన విధానాలు ఎంతవరకు సమర్థవంతంగా పనిచేస్తున్నాయో చర్చించండి?

పరిచయం:
తెలంగాణ రాష్ట్రం భారతదేశ గిరిజన జనాభాలో 3% భాగాన్ని కలిగి ఉంది, ఇక్కడ షెడ్యూల్డ్ తెగలు (ఎస్‌టీ) రాష్ట్ర జనాభాలో 9.3% ఉన్నాయి. "ది రాజ్ గోండ్స్ ఆఫ్ ఆదిలాబాద్: ఎ పీసెంట్ కల్చర్ ఆఫ్ ది డెక్కన్" పుస్తకంలో పేర్కొన్నట్లుగా, గిరిజన "ఆచారాలు మరియు పురాణ కథలు వారి వ్యవసాయ జీవన విధానంతో లోతుగా అల్లుకుపోయి ఉన్నాయి". ఈ వారసత్వం ఇప్పుడు అభివృద్ధి లోపం మరియు స్థానభ్రంశం వల్ల ప్రమాదానికి గురవుతోంది.

విషయం:
A. గిరిజన అభివృద్ధి యొక్క ప్రస్తుత స్థితి
1. తెలంగాణలో షెడ్యూల్డ్ తెగల (ఎస్‌టీ) జనాభా 32 లక్షలు. ఇందులో చెంచులు, కోలాంలు, తోటిలు వంటి ఆదిమ గిరిజన సమూహాలు (పీవీటీజీ) ఆదిలాబాద్, ములుగు, భద్రాద్రి కొత్తగూడెం ప్రాంతాల్లో కేంద్రీకృతమై ఉన్నాయి.
2. రాష్ట్ర బడ్జెట్‌లో 9% గిరిజన ఉప ప్రణాళిక (టీఎస్‌పీ) కింద కేటాయించబడి. ఇది సమగ్ర గిరిజన అభివృద్ధి సంస్థల (ఐటీడీఏ) ద్వారా అమలు చేయబడుతుంది.
3. 183 గిరిజన సంక్షేమ గురుకులాలు మరియు ఏకలవ్య మోడల్ రెసిడెన్షియల్ స్కూళ్లు (ఈఎంఆర్‌ఎస్) నాణ్యమైన వసతి గృహ విద్యను అందిస్తున్నాయి.
4. మిషన్ భగీరథ మరియు ప్రధాన మంత్రి గ్రామీణ సడక్ యోజన (పీఎంజీఎస్‌వై) వంటి పథకాలు ఏజెన్సీ ప్రాంతాల్లో తాగునీరు మరియు రహదారి సౌలభ్యాన్ని మెరుగుపరుస్తున్నాయి.
5. 2023లో ప్రారంభించిన ప్రధాన మంత్రి జనజాతి ఆదివాసీ న్యాయ మహా అభియాన్ (పీఎం జన్‌మన్), పీవీటీజీల కోసం గృహాలు, భూమి హక్కులు, విద్య, ఆరోగ్య సంరక్షణపై దృష్టి సారిస్తోంది.

B. విధాన సమర్థత మరియు సంస్థాగత విస్తరణ
1. గురుకులాలు, ఈఎంఆర్‌ఎస్, మరియు తెలంగాణ గిరిజన సంక్షేమ నివాస విద్యా సంస్థల (టీటీడబ్ల్యూఆర్‌ఈఐఎస్) సొసైటీలు విద్యార్థుల నమోదు మరియు ఉన్నత విద్యలో భాగస్వామ్యాన్ని పెంచాయి.
2. సంచార వైద్య విభాగాలు మరియు కేసీఆర్ కిట్‌లు మాతృ సంరక్షణ మరియు ఆరోగ్య సేవలను మెరుగుపరిచాయి.
3. రెండు పడక గదుల గృహ పథకం మరియు పీఎం జన్‌మన్ ఆశ్రయాలు ఎస్‌టీ కాలనీలకు ప్రయోజనం చేకూర్చాయి.
4. అటవీ హక్కుల చట్టం (ఎఫ్‌ఆర్‌ఏ) వ్యక్తిగత భూమి హక్కుల భాగస్వామ్యంలో విజయాన్ని సాధించింది.
5. షెడ్యూల్డ్ ప్రాంతాల్లో గ్రామ సభల ద్వారా పెసా చట్టం ప్రారంభ దశలో అమలవుతోంది.
C. గిరిజన అభివృద్ధిలో ప్రధాన సవాళ్లు
1. ఎఫ్‌ఆర్‌ఏ దావాలలో కేవలం 60% మాత్రమే పరిష్కరించబడ్డాయి. సామూహిక హక్కులు ఇప్పటికీ నిర్లక్ష్యానికి గురవుతున్నాయి.
2. చెంచులు మరియు ఇతర పీవీటీజీలు నివాస అభద్రత మరియు పోషకాహార లోపంతో బాధపడుతున్నారు.
3. ప్రాజెక్టుల వల్ల స్థానభ్రంశం కొనసాగుతోంది. సమర్థవంతమైన పునరావాస మరియు పునర్వ్యవస్థీకరణ (ఆర్ అండ్ ఆర్) విధానాలు అమలుకు నోచుకోవడం లేదు.
4. ఎస్‌టీ మహిళలు విద్య, భూమి, మరియు ఆరోగ్య సంరక్షణకు చేరుకోవడంలో అంతరాలను ఎదుర్కొంటున్నారు.
5. డిజిటల్ అక్షరాస్యత లోపం వల్ల డీబీటీ, ఆన్‌లైన్ విద్య, మరియు ఈ-ఆరోగ్య వేదికలు అందుబాటులో లేవు.

ముగింపు
తెలంగాణలో ఎస్‌టీ గృహాలలో కేవలం 58.2% మాత్రమే శుభ్రమైన వంట ఇంధనాన్ని ఉపయోగిస్తున్నాయని జాతీయ కుటుంబ మరియు ఆరోగ్య సర్వే-5 గణాంకాలు చెబుతున్నాయి. అంతేకాక గిరిజనుల జీవన ప్రమాణాలు ఇప్పటికీ తక్కువగా ఉన్నాయి. గిరిజన బంధు వంటి పథకాలు జీవనోపాధిని సమర్ధిస్తుండగా, తెలంగాణ గిరిజన సంక్షేమ నివాస విద్యా సంస్థల సొసైటీ (టీటీడబ్ల్యూఆర్‌ఈఐఎస్) విద్యను బలోపేతం చేస్తున్నాయి.