Q. తెలంగాణలో నిజాం పాలనకు వ్యతిరేకంగా జరిగిన ఆదివాసీల తిరుగుబాట్లకు గల కారణాలు మరియు ప్రాముఖ్యతను చర్చించండి.

పరిచయం:
భారతదేశవ్యాప్తంగా తరతరాలుగా ఆదివాసీ సముదాయాలు సంక్షేమ హక్కులే లేకుండా, జీతాలు లేని బానిసశ్రామికులుగా గుర్తించబడ్డారు. హైదరాబాద్ సంస్థానంలో, నిజాం రాజ్యాధికారం క్రింద కూడా ఇదే దుస్తితి మరింత తీవ్రంగా కొనసాగింది. ఈ అణచివేతకు బదులుగా, తెలంగాణలో మొదటి ఆదివాసీ విప్లవంగా నిలిచిన రాంజీ గోండ్ తిరుగుబాటు ఈ ఉద్యమాలనికి ప్రారంభ బిందువైంది.

విషయం:
ఆదివాసీ తిరుగుబాట్లకు గల కారణాలు
1. సామంతుల దోపిడి మరియు వెట్టి చాకిరి:
a. గ్రామాలలోని దొరలకు ఆదివాసీలను జీతం లేకుండా వెట్టికి లోను చేశారు.
b. ఆదిలాబాద్ జిల్లాలో రాంజీ గోండ్ గోండులు, రోహిల్లాలను సంఘటితం చేసి 1853–60 మధ్య బలవంతపు శ్రమకు వ్యతిరేకంగా పోరాడారు.
2. భూమి సేకరణ మరియు అడవి నుండి బహిష్కరణ:
a. సిర్పూర్ పేపర్ మిల్లు కోసం అడవి భూములను స్వాధీనం చేసుకోవడం వల్ల గోండులు, కొలాంలు తమ సంప్రదాయ నివాస ప్రాంతాల నుంచి నిర్వాసితులయ్యారు.
3. అన్యాయపు పన్నులు మరియు ఆదాయ విధానాలు:
a. 1917 అటవి చట్టం కింద, పశువులను మేపాలంటే 'బంచెరాయి పన్ను', అటవి ఉత్పత్తులు వాడుకోవాలంటే 'డుంపా పట్టి' చెల్లించాలి.
b. ఆదివాసీ జీవనోపాధిని నిలువునా దెబ్బతీసిన ఈ విధానాలకు వ్యతిరేకంగా కొమరం భీమ్ తిరుగుబాటు చేశాడు.
4. రాజ్యపు సైనిక దళాల చర్యలు:
a. ఉట్నూర్, సిర్పూర్ వంటి ప్రాంతాల్లో నిజాం ప్రభుత్వం రజాకార్లు, పోలీసులను రంగంలోకి దింపి తిరుగుబాట్లను అణచివేయడానికి ప్రయత్నించారు.
5. సాంస్కృతిక మరియు రాజకీయ విపరిణామం:
a. విద్యా, పరిపాలనలో ఆదివాసీలకు ప్రవేశం లేకుండా, వలసపాలకుల (మరాఠీలు, ముస్లింలు, తెలుగు డోరాలు) ఆధిపత్యం కొనసాగింది.
b. కొమరం భీమ్ వీరిపై తిరుగుబాటుగా తన ఆవేదనను వ్యక్తం చేశాడు.
6. భూమి ఆక్రమణ, సామాజిక అన్యాయంపై ప్రతిఘటన:
a. ఖమ్మం జిల్లాలోని భద్రాచలం–ఇల్లందు ప్రాంతాల్లో కోయలు, లంబాడీలు భూముల కోల్పోతూ, భారీ పన్నులు, సామాజిక అవమానాలు అనుభవించారు.
b. ఈ దురాక్రమాలకు వ్యతిరేకంగానే ఆదివాసీ ఉద్యమాలు ఆవిర్భవించాయి.
తిరుగుబాట్ల ప్రాముఖ్యత
1. రాంజీ గోండ్ తిరుగుబాటు (1853–1860):
a. మాణికగఢ్ కోటను స్వాధీనం చేసుకొని, బ్రిటిష్-నిజాం ఆధిపత్యానికి వ్యతిరేకంగా పోరాడారు.
b. ఆయనను “వెయ్యి ఊర్ల మర్రిచెట్టు” వద్ద ఉరితీయడం, ఆదివాసీ వీరమరణానికి చిహ్నంగా మారింది.
2. కొమరం భీమ్ తిరుగుబాటు (1920లు–1940):
a. “జల, జంగల్, జమీన్” నినాదంతో ఆదివాసీ హక్కుల కోసం పోరాడారు.
b. వీరమరణం పొందినప్పటికీ, భీమ్ ఆదివాసీ హక్కుల సిద్ధాంత పునాది వేశారు.
3. తెలంగాణ రైతాంగ పోరాటానికి పునాదులు (1946–51):
-ఆదివాసీ ఉద్యమాలు రైతాంగ ఉద్యమంలో కలిసిపోయి, సుమారు 3,000 గ్రామాలను సామంతుల ఆధిపత్యం నుండి విముక్తం చేశాయి.
4. భూ మరియు అటవి సంస్కరణలకు ప్రేరణ:
-ఈ ఉద్యమాలు స్వాతంత్య్రానంతరం ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భూ పంపిణీపై ప్రారంభమైన చర్చలకు ప్రేరణగా నిలిచాయి.
5. ఖమ్మం ప్రాంతంలో ప్రజాధారిత పాలన:
-ఖమ్మం తిరుగుబాటులో ఆదివాసీ సంఘాలు మరియు ప్రజా న్యాయసభల ద్వారానే న్యాయం అమలు చేయడాన్ని ప్రారంభించాయి. ఇది స్వయంపాలనకు నాంది పలికింది.
6. తెలంగాణకు స్వాతంత్య్ర గుర్తింపుగా మారిన వారసత్వం:
-కొమరం భీమ్ వర్ధంతిని ఈరోజు రాష్ట్ర ఉత్సవంగా జరపడం, ఆదివాసీ పోరాటాలను తెలంగాణ రాజకీయ సంస్కృతిలో కేంద్రీకరించినదానికి నిదర్శనం.

ముగింపు:
తెలంగాణలో ఆదివాసీ తిరుగుబాట్లు సామాజిక న్యాయం, స్వాభిమానం, మరియు ప్రజా ప్రతినిధిత్వం కోసం సాగిన చారిత్రక పోరాటాలుగా నిలిచాయి. వీటి ద్వారా నిజాం పాలనలోని దోపిడి బయటపడింది. స్వాతంత్య్రానంతరం ఉద్యమాలుగా రూపాంతరం చెందుతూ, తెలంగాణ పోరాటానికి మౌలిక మానవతా పునాది వేశాయి. ఇవి ఈ ప్రాంత ఆదివాసీ చైతన్యానికి శాశ్వత చిహ్నాలుగా నిలిచాయి.

Embellishment: