Q: 1919లో నిజాం జారీ చేసిన ముల్కీ నిబంధనల ఫర్మానా హైదరాబాద్ రాష్ట్ర ప్రజలకు విద్య మరియు ఉపాధి రంగాలలో ఎంతవరకు ప్రయోజనం కలిగించిందో పరిశీలించండి?

పరిచయం:
1919లో 7వ నిజాం మీర్ ఉస్మాన్ అలీ ఖాన్ జారీ చేసిన ముల్కీ నిబంధనలు హైదరాబాద్ రాష్ట్రంలోని స్థానిక ప్రజల విద్య మరియు ఉద్యోగ హక్కులను రక్షించడానికి ఉద్దేశించబడ్డాయి. ఈ నిబంధనలు స్థానిక హోదాను నిర్వచించి, ముఖ్యమైన ప్రయోజనాలను అందించినప్పటికీ, 1956 తర్వాత వాటి అమలు బలహీనపడడం వల్ల ప్రాంతీయ అసంతృప్తి ఏర్పడితే కాక, ప్రత్యేక రాష్ట్ర డిమాండ్ ను బలపడింది.

విషయం:
I. ముల్కీ హోదా నిర్వచనం మరియు ధృవీకరణ A. ముల్కీ హోదాకు అర్హత
1. హైదరాబాద్‌లో జన్మించిన వ్యక్తి లేదా 15 సంవత్సరాలు ఇక్కడ నివసించిన వ్యక్తి ముల్కీగా గుర్తింపబడతాడు.
2. ముల్కీ తల్లిదండ్రుల సంతానం స్వయంచాలకంగా ముల్కీ హోదా పొందుతుంది. ఇది స్థానిక గుర్తింపును బలోపేతం చేస్తుంది.
3. ముల్కీ స్త్రీ ఒక నాన్ ముల్కీని వివాహం చేసుకుంటే, ఆమె సంతానం ఆ హోదాను వారసత్వంగా పొందదు.
4. హైదరాబాద్‌లో తిరిగి నివాసం ఏర్పరచుకున్న వితంతు ముల్కీ స్త్రీ ముల్కీగా పరిగణించబడుతుంది. కానీ ఆమె సంతానం విడిగా అర్హత పొందాలి.

B. ధృవీకరణ మరియు ధృవపత్ర ప్రక్రియ
1. దరఖాస్తుదారులు తమ అర్హతను నిరూపించడానికి లిఖిత పూర్వక హామీ మరియు వివరణాత్మక దరఖాస్తును సమర్పించాలి. 2. కలెక్టర్లు రికార్డులను తనిఖీ చేసి ధృవపత్రాలను జారీ చేస్తారు.
3. నియమం 9 కింద తప్పుడు దావాలకు శిక్ష విధించబడుతుంది. దీనికి సంబంధించి సుబేదార్‌కు అప్పీల్ చేయవచ్చు, ఆయనదే తుది నిర్ణయం.

II. ముల్కీ నిబంధనల ప్రయోజనాలు
A. విద్య
1. హైదరాబాద్ రాష్ట్రంలోని ప్రాథమిక మరియు మాధ్యమిక విద్యలో స్థానిక విద్యార్థులకు ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది.
2. కరీంనగర్, వరంగల్, ఆదిలాబాద్ వంటి జిల్లాల్లో స్థానికులకు పాఠశాలల్లో రిజర్వేషన్ ఉండేది.
3. 1956 తర్వాత, ముఖ్యంగా ఉన్నత విద్యలో అమలు బలహీనపడింది. ఇక్కడ నాన్ ముల్కీలు ఈ సంస్థలపై ఆధిపత్యం చెలాయించడం ప్రారంభించారు.

B. ప్రభుత్వ ఉద్యోగాలు మరియు సేవలు
1. ముల్కీ హోదా ఉన్నవారికి పరిపాలన, బోధన మరియు సైనిక నియామకాల్లో ప్రాధాన్యత ఉండేది.
2. ప్రారంభంలో, స్థానికులు గుమస్తా మరియు అధికారి స్థానాల్లో నియమించబడ్డారు. ఇది ఆర్థిక చలనశీలతను పెంచింది.
3. ఆంధ్ర-తెలంగాణ విలీనం తర్వాత, ముఖ్యంగా కోస్తా ఆంధ్ర నుండి వచ్చిన నాన్ ముల్కీలు ముఖ్యమైన పోస్టుల్లో నియమించబడ్డారు.
4. వెల్లోడి పరిపాలన సమయంలో, నాన్ ముల్కీలు అధికారిక గణంలో ఆధిపత్యం చెలాయించారు. దీనివల్ల తెలంగాణ యువతలో అసంతృప్తి ఏర్పడింది.

III. 1956 తర్వాత ఉల్లంఘనలు మరియు వాటి పరిణామాలు A. సైనిక మరియు పౌర పాలనలో క్షీణత
1. విలీనం తర్వాత, పెద్ద మనుషుల ఒప్పందం(1956) ఉన్నప్పటికీ, ముల్కీ నిబంధనలు విస్మరించబడ్డాయి.
2. సైనిక పాలన మరియు తర్వాత వెల్లోడి హయాంలో, ఆంధ్ర అధికారులు తెలంగాణలో స్థానికులను దాటవేసి నియమించబడ్డారు.
3. ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయంలో నిరసనలు చెలరేగాయి, సింగరేణి కాలరీస్‌లో ఉద్యోగుల సమ్మెలు సరైన వాటా కోసం జరిగాయి.

B. తెలంగాణలో రాజకీయ చైతన్యం
1. ముల్కీ నిబంధనల ఉల్లంఘన 1969 తెలంగాణ ఉద్యమంలో కీలక అంశంగా మారింది.మర్రి చెన్నా రెడ్డి నాయకత్వంలో తెలంగాణ ప్రజా సమితి (TPS) ప్రజల ఆగ్రహాన్ని రాజకీయ శక్తిగా మార్చింది.
2. జై తెలంగాణ ఉద్యమం స్థానిక హక్కుల నిరాకరణ నుండి బలం పొంది, ప్రత్యేక రాష్ట్ర డిమాండ్‌ను తీవ్రతరం చేసింది.

ముగింపు
ముల్కీ రక్షణల క్షీణత విస్తృత అసంతృప్తికి దారితీసి, మర్రి చెన్నా రెడ్డి వంటి నాయకుల నేతృత్వంలో 1969 తెలంగాణ ఉద్యమాన్ని ప్రేరేపించింది. ఈ సమస్య జి.ఓ. 610 (1985) మరియు గిర్గ్లానీ కమిషన్ (2001)లు కూడా ప్రస్తావించారు. ఇది 59,000 కంటే ఎక్కువ నాన్ ముల్కీ నియామకాలను గుర్తించింది. ముల్కీ నిబంధనల కింద విస్మరించబడిన స్థానిక హక్కుల డిమాండ్, చివరికి 2014లో ప్రత్యేక రాష్ట్ర డిమాండ్ గా రూపొంది, తెలంగాణ ఏర్పాటును చారిత్రక అన్యాయం మరియు రాజకీయ చైతన్యం యొక్క ఫలితంగా గుర్తింపును అందించింది.