TGPSC GROUP-I MAINS ANSWER WRITING SERIES

Tue Jul 1, 2025

Q. "1969 తెలంగాణ ఉద్యమం ప్రత్యేక రాష్ట్ర డిమాండ్‌కు మొదటి ప్రధాన ఉద్యమంగా నిలిచింది." ఈ ఉద్యమం యొక్క అంతర్గత కారణాలు, ముఖ్య సంఘటనలు, మరియు తక్షణ ఫలితాలను వివరించండి?

పరిచయం:
1969 తెలంగాణ ఉద్యమం, 1956లో ఆంధ్రతో విలీనం తర్వాత ప్రత్యేక రాష్ట్ర డిమాండ్ కోసం మొదటి ప్రధాన జన ఉద్యమంగా నిలిచింది. తెలంగాణ ప్రాంతీయ కమిటీ (టీఆర్‌సీ) ప్రాంతీయ ఆసక్తులను కాపాడడంలో విఫలమవడం, ఆర్థిక వివక్ష, ఉపాధి నిబంధనల ఉల్లంఘన, రాజకీయ బహిష్కరణ ముఖ్యంగా విద్యార్థులు మరియు ప్రభుత్వ ఉద్యోగులలో అసంతృప్తి, ఈ ఉద్యమానికి కారణమయ్యాయి.

విషయం:
I. 1969 తెలంగాణ ఉద్యమానికి ఆధార కారణాలు

1. పెద్ద మనుషుల ఒప్పందం(1956) ఉల్లంఘన:
a. తెలంగాణ ప్రజల ఆశయాలను కాపాడాల్సిన పెద్దమనుషుల ఒప్పందం నిరంతరం ఉల్లంఘించబడింది.
b. తెలంగాణ నుండి ఉప ముఖ్యమంత్రి నియమించాలనే వాగ్దానం కూడా ఉల్లంఘించబడింది.
c. పరిపాలనలో స్థానికేతర ఆధిపత్యం ప్రాంతీయ విశ్వాసాన్ని దెబ్బతీసింది.

2. ఆర్థిక మరియు ఉపాధి అసమానతలు:
a. స్థానికులకు ఉద్యోగ ప్రాధాన్యత కల్పించే ముల్కీ నియమాలు ఉల్లంఘించబడ్డాయి.
b. ఆంధ్ర ప్రాంతం నుండి వలసల వల్ల నీటిపారుదల, భూమి, విద్యలో ఆధిపత్యం ఏర్పడి, స్థానికులు వివక్షకు గురయ్యారు.
c. వశిష్ట భార్గవ కమిటీ తెలంగాణ నిధులను ఆంధ్రకు మళ్లించినట్లు వెల్లడించింది.

3. రాజకీయ బహిష్కరణ మరియు పరిపాలనా అసమతుల్యత:
a. తెలంగాణ నాయకులు కీలక పదవులు మరియు నిర్ణయాధికార సంస్థల నుండి బహిష్కరించబడ్డారు.
b. తెలంగాణకు బడ్జెట్ కేటాయింపులు అసమానంగా తక్కువగా ఉన్నాయి.
c. రాజకీయ నిర్లక్ష్యం ప్రత్యేక రాష్ట్ర డిమాండ్‌ను తీవ్రతరం చేసింది.

II. 1969 తెలంగాణ ఉద్యమంలో కీలక సంఘటనలు
1. విద్యార్థులు మరియు ఉద్యోగుల పాత్ర:

a. ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం ఉద్యమ కేంద్రంగా మారింది.
b. మల్లికార్జున్ మరియు తెలంగాణ స్టూడెంట్స్ ఫెడరేషన్ (టీఎస్‌ఎఫ్) ర్యాలీలు, దీక్షలు నడిపించారు.
c. సింగరేణి, రైల్వే, ప్రభుత్వ కార్యాలయ ఉద్యోగులు నిరసనలకు మద్దతిచ్చారు.

2. ప్రధాన సంఘటనలు మరియు ప్రజా ఉద్యమం:
a. ఆబిడ్స్ జంక్షన్‌లో పోలీసు కాల్పులు ప్రజల ఆగ్రహాన్ని తీవ్రతరం చేశాయి.
b. వరంగల్, నిజామాబాద్, ఖమ్మం జిల్లాల్లో ప్రజా ఉద్యమాలు విస్తరించాయి.
c. కాళోజీ, మర్రి చెన్నారెడ్డి వంటి ప్రముఖ నాయకులు మద్దతు అందించారు.

3. తెలంగాణ ప్రజా సమితి (టీపీఎస్) ఏర్పాటు:
a. చెన్నారెడ్డి నాయకత్వంలో టీపీఎస్ ఉద్యమానికి రాజకీయ రూపం ఇచ్చింది.
b. 1971లో 14 లోక్‌సభ స్థానాల్లో 10 స్థానాలు గెలుచుకొని, ప్రజా మద్దతును చాటింది.
c. ఇది నిరసనల నుండి రాజకీయ ప్రధాన స్రవంతిలోకి మార్పును సూచించింది.

III. ఉద్యమం యొక్క ప్రభావం
1. రాజకీయ చైతన్యం మరియు ప్రాంతీయ గుర్తింపు:
a. ఈ ఉద్యమం తెలంగాణ ప్రజలలో రాజకీయ చైతన్యాన్ని రేకెత్తించింది.
b. స్వాభిమానం మరియు సమానత్వ భావనలపై ఆధారపడిన ప్రత్యేక ప్రాంతీయ గుర్తింపును బలోపేతం చేసింది.

2. సంస్థాగత వారసత్వం:
a. తెలంగాణ ప్రజా సమితి ఏర్పాటు తెలంగాణ ఆధారిత రాజకీయ పార్టీలకు ఆరంభంగా నిలిచింది.
b. ప్రజా ఉద్యమాలు మరియు ఎన్నికల వ్యూహంతో భవిష్యత్ ఉద్యమాలకు ఒక నమూనాను సృష్టించింది.

3. ప్రత్యేక రాష్ట్ర డిమాండ్:
a. టీపీఎస్ కాంగ్రెస్‌లో విలీనం కావడంతో ఉద్యమం తగ్గుముఖం పట్టినప్పటికీ, తెలంగాణ రాష్ట్ర ఆలోచన కొనసాగింది.
b. ‘జై తెలంగాణ’ నినాదం మరియు గుర్తులు 1980లు, 1990లలో కొనసాగాయి.

4. భవిష్యత్ ఉద్యమాలకు పునాది:
a. 1969 ఉద్యమం యొక్క వ్యూహాలు, నినాదాలు, త్యాగాలు 2001–2014 రాష్ట్ర ఉద్యమానికి స్ఫూర్తినిచ్చాయి.
b. 2011లో మిలియన్ మార్చ్ వంటి మైలురాళ్లలో 1969 యొక్క ఆత్మ మళ్లీ ఉద్భవించి, సామూహిక స్మృతిని బలపరిచింది.

ముగింపు
1969 ఉద్యమానికి ప్రతిస్పందనగా, కేంద్ర ప్రభుత్వం తెలంగాణ సమస్యలను పరిష్కరించేందుకు ఎనిమిది సూత్రాల పథకాన్ని ప్రవేశపెట్టింది. అయితే, దాని అసంపూర్ణ అమలు మరియు టీపీఎస్ కాంగ్రెస్‌లో విలీనం ఉద్యమ ఊపును తగ్గించాయి. అయినప్పటికీ, ఈ ఉద్యమం ప్రాంతీయ చైతన్యాన్ని రగిల్చి, 2014లో తెలంగాణ రాష్ట్ర ఏర్పాటుకు దారితీసింది.