Q. తెలంగాణలో వర్షాధార మరియు మెట్ట ప్రాంత వ్యవసాయం ఎదుర్కొంటున్న సవాళ్లు ఏమిటి? కరువు పీడిత ప్రాంతాల సమస్యను పరిష్కరించడానికి తీసుకుంటున్న చర్యలను వివరించండి?

పరిచయం:
తెలంగాణ, భారతదేశం యొక్క దక్షిణ-మధ్య భాగంలోని దక్కన్ పీఠభూమిలో ఉంది. ఇక్కడ సగటు వార్షిక వర్షపాతం 906 మి.మీ.గా ఉండగా, ఇది భారతదేశ జాతీయ సగటు 1,160 మి.మీ. కంటే తక్కువ. ఈ వర్షపాతం వానకాలం (ఖరీఫ్) సమయంలో మాత్రమే ఉండి, సుమారు 70% వర్షాధార సాగును సులభతరం చేస్తుంది. అయితే దీని వల్ల యాసంగి (రబీ) పంటలు హానికి గురవుతాయి. కాబట్టి కరువును తట్టుకునేందుకు సమీకృత వ్యూహాలు అవసరమవుతాయి.

విషయం:
A. తెలంగాణలో వర్షాధార మరియు మెట్ట ప్రాంత వ్యవసాయ సవాళ్లు
1. అస్థిర వర్షపాతం
-మహబూబ్‌నగర్, నల్గొండ వంటి జిల్లాల్లో ఏటా వర్షపాతంలో ఎక్కువ తేడాలు కనిపిస్తాయి. ఇది విత్తన చక్రాలను అస్తవ్యస్తం చేస్తుంది.
2. తక్కువ సారవంతమైన నేలలు మరియు తేమ నిల్వ శక్తి
-తెలంగాణలో ప్రధానంగా ఎర్ర మరియు ఇసుక నేలలు ఉండటం వల్ల తేమ త్వరగా ఆవిరైపోతుంది. ఈ కారణంగా పంటలకు పండించడానికి తగిన మద్దతు లభించదు.
3. భూగర్భ జలాల అధిక వినియోగం
-కరువు ప్రాంతాల్లో బోరు బావులపై ఆధారపడటం వల్ల భూగర్భ జలాల స్థాయి తగ్గిపోతుంది.
4. తక్కువ ఉత్పాదకత మరియు పంట వైఫల్యం
-జొన్న, ఎర్ర కంది, సజ్జ వంటి వర్షాధార పంటల దిగుబడిలో ఎక్కువ హెచ్చుతగ్గులు కనిపిస్తాయి.
5. సామాజిక-ఆర్థిక ఒత్తిడి
-పంట వైఫల్యాల వల్ల రైతులకు అప్పుల భారం పెరగడం, ఋతుగత వలసలు గ్రామీణ జనాభా దుర్బలతను మరింత పెంచుతాయి.

B. కరువు ప్రాంతాల సమస్యల పరిష్కార చర్యలు
1. మిషన్ కాకతీయ ద్వారా చెరువుల పునరుద్ధరణ
-చిన్న నీటిపారుదల చెరువుల పునరుద్ధరణ నీటి భద్రతను మెరుగుపరచి, భూగర్భ జలాలను పెంచుతుంది.
2. రైతు బంధు మరియు రైతు బీమా పథకాలు
-ప్రత్యక్ష ఆదాయ సహాయం, రైతు జీవిత బీమా కరువు ప్రమాదాల నుండి ఆర్థిక స్థిరత్వాన్ని అందిస్తాయి.
3. IWMP కింద జలవనరుల అభివృద్ధి
-సమీకృత జలవనరుల నిర్వహణ అనేది నేల సంరక్షణ, స్థిరమైన వ్యవసాయాన్ని ప్రోత్సహిస్తుంది.
4. వాతావరణ అనుకూలమైన పంటల ప్రోత్సాహం
-వర్షాభావ ప్రాంతాలకు అనుకూలమైన చిరుధాన్యాలు, కందిపప్పులు, ఉద్యాన పంటలకు ప్రాధాన్యం.
5. సూక్ష్మ నీటిపారుదల విస్తరణ (డ్రిప్ మరియు స్ప్రింక్లర్)
-PMKSY కింద సమర్థవంతమైన నీటిపారుదల వ్యవస్థలు నీటి కొరత గల ప్రాంతాల్లో నీటి వినియోగాన్ని మెరుగుపరుస్తాయి.

ముగింపు
వర్షాధార వ్యవసాయ సవాళ్లను గుర్తించి, తెలంగాణ ప్రభుత్వం మిషన్ కాకతీయ ద్వారా 46,531 చెరువుల పునరుద్ధరణ, రైతు బంధు ద్వారా రైతులకు ప్రత్యక్ష సహాయంతో స్థితిస్థాపకతను బలోపేతం చేస్తోంది. ఈ చర్యలను మరింత బలపరిచేందుకు, ప్రొఫెసర్ జయశంకర్ తెలంగాణ రాష్ట్ర వ్యవసాయ విశ్వవిద్యాలయం వర్షాభావ పంటలు, నేల ఆరోగ్య నిర్వహణ, వాతావరణ-స్మార్ట్ సాంకేతికతలను ప్రోత్సహిస్తూ, కరువు ప్రాంతాలను స్థిరమైన, స్థితిస్థాపక వ్యవసాయ భూములుగా మార్చుతోంది.