Q. భారతదేశంలో వెనుకబడిన తరగతుల కోసం అమలు చేస్తున్న ప్రధాన సంక్షేమ పథకాలు ఏమిటి? సామాజిక మరియు విద్యాపరమైన అసమానతలను పరిష్కరించడంలో వాటి పాత్రను అంచనా వేయండి.

పరిచయం:
భారతదేశంలో సమానాధికార చర్యలు (Affirmative Action) చారిత్రక అన్యాయాలను సరిదిద్దే రాజ్యాంగ సాధనంగా పనిచేస్తాయి. రాజ్యాంగంలోని 15(4), 16(4), మరియు 340 అధికరణల ద్వారా రాష్ట్రాలు, వెనుకబడిన తరగతుల (OBCs) కోసం లక్ష్యబద్ధమైన సంక్షేమ కార్యక్రమాలను అమలు చేస్తున్నాయి. ఈ చొరవ జాతీయ వెనుకబడిన తరగతుల ఆర్థిక మరియు అభివృద్ధి సంస్థ (NBCFDC) వంటి సంస్థలు మరియు 10వ సుస్థిరాభివృద్ధి లక్ష్యం అసమానతల తగ్గింపు (SDG 10)తో సమన్వయం చేస్తూ, సమగ్ర వృద్ధిని ప్రోత్సహిస్తున్నాయి. విషయం:

విషయం:
ఎ. భారతదేశంలో వెనుకబడిన తరగతుల కోసం రూపొందించిన కీలక సంక్షేమ పథకాలు
అ. విద్యా పురోగతి పథకాలు
1. జాతీయ OBC ఫెలోషిప్:
-ఇది M.Phil. మరియు Ph.D. విద్యను అభ్యసించే OBC విద్యార్థులకు ఆర్థిక సహాయం అందిస్తుంది. పరిశోధన మరియు విద్యా రంగాలలో వారి ప్రాతినిధ్యాన్ని పెంచుతుంది.

2. SC/OBCల కోసం ఉచిత కోచింగ్:
-UPSC, NEET, బ్యాంకింగ్ పరీక్షలకు శిక్షణ, స్టైపెండ్, మరియు పుస్తకాలను అందిస్తుంది. ఇది "విద్యా సమర్థత"ను ప్రోత్సహిస్తుంది.

3. కేంద్ర ప్రాయోజిత వసతిగృహ పథకం:
-ఇది గ్రామీణ వెనకబడిన తరగతుల (OBC) విద్యార్థులకు మాధ్యమిక మరియు ఉన్నత విద్యకు సురక్షిత వసతితో ప్రవేశం కల్పిస్తుంది.

4. తెలంగాణ BC రెసిడెన్షియల్ స్కూళ్లు:
-2023 నాటికి 261 పాఠశాలలు సుమారు 1.3 లక్షల విద్యార్థులకు సేవలందిస్తున్నాయి. 10వ తరగతి ఉత్తీర్ణత శాతాన్ని మెరుగుపరుస్తూ, డ్రాపౌట్ రేటును తగ్గిస్తున్నాయి.

5. ప్రీ- మరియు పోస్ట్-మెట్రిక్ స్కాలర్‌షిప్‌లు:
-తక్కువ ఆదాయం గల వెనుకబడిన తరగతుల (OBC) విద్యార్థులకు ట్యూషన్, పుస్తకాలు, మరియు పరీక్ష రుసుములను ఈ పథకం ద్వారా అందిస్తున్నారు. గ్రామీణ ప్రాంతాలలో విద్యా అంతరాలను తగ్గించడంలో ఇది కీలకంగా పనిచేస్తుంది.

బి. ఆర్థిక సాధికారత మరియు నైపుణ్యాభివృద్ధి
1. ప్రధానమంత్రి విశ్వకర్మ యోజన (2023):
-18 సాంప్రదాయ వెనకబడిన తరగతుల (OBC) చేతివృత్తి సమూహాలకు ₹15,000 టూల్‌కిట్ ప్రోత్సాహం, ₹1 లక్ష వరకు సబ్సిడీ రుణాలు, మరియు డిజిటల్ ఆన్‌బోర్డింగ్‌ వంటి అంశాలను లక్ష్యంగా చేసుకొని ఈ పథకాన్ని రూపొందించారు.

2. నూతన స్వర్ణిమ యోజన:
-3 లక్షల కంటే తక్కువ వార్షిక ఆదాయం గల OBC మహిళలకు 2 లక్షల వరకు వడ్డీ రహిత రుణాలు ఈ పథకం ద్వారా అందిస్తున్నారు.

3. మహిళా సమృద్ధి యోజన:
-BC మహిళలకు 1.4 లక్షల వరకు సూక్ష్మ ఆర్థిక సహాయం మరియు వడ్డీ రాయితీలు ఈ పథకం ద్వారా కల్పిస్తున్నారు.

4. శిల్ప సంపద యోజన:
-ఈ పథకం కుల-ఆధారిత చేతివృత్తి నైపుణ్యాలను పునరుద్ధరించడానికి శిక్షణ మరియు వ్యాపారులకు మార్గనిర్దేశం చేస్తుంది.

5. తెలంగాణ రాష్ట్ర వెనుకబడిన తరగతుల అభివృద్ధి సంస్థ (tsbcdc) ఉపాధి రుణాలు:
-ఈ పథకం ద్వారా తెలంగాణలో OBC యువత నేతృత్వంలోని వ్యాపారాలకు 1 లక్ష వరకు 60–80% సబ్సిడీతో రుణాలు అందిస్తున్నారు.

సి. వ్యవస్థాపకత మరియు ఆస్తుల కల్పన
1. విదేశీ స్కాలర్‌షిప్ యోజన (తెలంగాణ):
-ఉన్నత రంగాలలో సమానత్వాన్ని పెంపొందించే చొరవతో ఈ పథకం ద్వారా BC విద్యార్థులకు విశ్వవిద్యాలయాలలో విద్య కోసం 20 లక్షల సహాయం అందిస్తున్నారు.

2. కళ్యాణ లక్ష్మి యోజన:
-OBC బాలికల వివాహం కోసం 1,00,116 రూపాయల ఆర్థిక సహాయం ద్వారా బాల్య వివాహాలు మరియు ఆర్థిక అసురక్షితతను తగ్గించడానికి ఇది రూపొందించబడింది.

3. నైపుణ్య అభివృద్ధి శిక్షణ కేంద్రాలు (తెలంగాణ):
-ఇవి వెనుకబడిన తరగతుల యువతకు జౌళి, ఆహార ఉత్పత్తి, రిటైల్, మరియు డిజిటల్ టెక్‌లో పరిశ్రమ-సంబంధిత నైపుణ్య శిక్షణ అందిస్తాయి.

బి. ప్రభావం మరియు పరిమితులు
1. సానుకూల ఫలితాలు
a. తెలంగాణలోని వెనుకబడిన ప్రాంతాలలో BC రెసిడెన్షియల్ స్కూళ్లు విద్యా ప్రమాణాలను ఉన్నతీకరించాయి.
b. ప్రధానమంత్రి విశ్వకర్మ యోజన చేనేత కార్మికులు, కమ్మరుల వంటి BC కులాలకు అధికారిక రుణం మరియు గుర్తింపును అందిస్తుంది.
c. మహిళా-కేంద్రీకృత పథకాలు BC మహిళలకు రుణం మరియు వ్యాపార అవకాశాలను విస్తరించాయి.

2. నిరంతర సవాళ్లు
a. క్రీమీ లేయర్ ఆధిపత్యం: ఈ పథకాలు యాదవులు, కుర్మీల వంటి ఆధిపత్య BCలకు ప్రయోజనాలు ఎక్కువగా ఉన్నాయి. అదే చాకలి, మత్స్యకారుల వంటి అట్టడుగు సమూహాలు ప్రాతినిధ్యం లేకుండా ఉన్నాయి.
b. అవగాహనా రాహిత్యం: అవగాహన లోపం కారణంగా కొమరం భీం, భద్రాద్రి, నాగర్‌కర్నూల్ జిల్లాలలో ఈ పథకాలు అంతగా అమలు జరగడం లేదు.
c. సంస్థాగత పరిమితులు: జాతీయ వెనుకబడిన తరగతుల కమిషన్ లక్ష్యాలకు కట్టుబడి లేకపోవడం మరియు నిపుణుల కొరత దాని ప్రభావాన్ని బలహీనపరుస్తుంది.
d. ఉప-వర్గీకరణ అవసరం: జస్టిస్ రోహిణి కమిషన్ OBCలలో సమాన పంపిణీ కోసం కోటా విభజనను సూచిస్తుంది.

ముగింపు
తెలంగాణ జనాభాలో వెనకబడిన తరగతుల వారు సుమారు 52% ఉన్నారు (సామాజిక-ఆర్థిక సర్వే, 2023). వారి ఉన్నతి అనేది రాష్ట్ర అభివృద్ధి పథంలో కేంద్ర బిందువుగా ఉంది. ఉప-వర్గీకరణ ద్వారా OBCలలోని అంతరాలను తగ్గించడం, TSBCDC యొక్క వ్యాప్తిని విస్తరించడం ద్వారా, సమానత్వం అనేది కేవలం ఆకాంక్షగా కాకుండా, అత్యంత అణగారిన కులాలకు—వాస్తవ జీవనంగా మారుతుంది.