Q. ఆధునిక భారతీయ సమాజంలో మహిళలు ఎదుర్కొంటున్న ప్రధాన సవాళ్లు ఏమిటి? వారి భద్రత మరియు సాధికారతను పెంపొందించడానికి ఉద్దేశించిన విధానపరమైన చర్యల సమర్థతను విశ్లేషించండి.

పరిచయం:
“ఒక దేశం యొక్క అభివృద్ధిని ఆ దేశంలోని స్త్రీల స్థితిగతులను చూసి తెలుసుకోవచ్చు,” అని డా. బి.ఆర్. అంబేద్కర్ గారు అన్నారు. స్త్రీ సాధికారత సమాజ ప్రగతికి నిజమైన కొలమానమని ఈ మాటలు నొక్కి చెబుతున్నాయి. పితృస్వామ్య భారతదేశంలో, ఈ అవగాహన ఇప్పటికీ అత్యంత సందర్భోచితమైనది మరియు స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది.

విషయం:
ఎ. ఆధునిక భారత సమాజంలో స్త్రీలు ఎదుర్కొంటున్న ప్రధాన సవాళ్లు
1. సామాజిక-సాంస్కృతిక సవాళ్లు:
ఎ. ఆరోగ్యం:
-బాల్య వివాహాల కారణంగా స్త్రీల పునరుత్పత్తి ఆరోగ్యం ఎంతో క్షీణిస్తుంది. ఉదాహరణ: రక్తహీనత, మాతృ మరణాలు.
-యూనిసెఫ్ ప్రకారం, భారతదేశంలో 27% అమ్మాయిలు 18 ఏళ్లలోపు వివాహం చేసుకుంటారు.
-7% మంది 15 ఏళ్లలోపు వివాహితులవుతారు.
-34% మంది యుక్తవయసులో లైంగిక జీవనం ప్రారంభిస్తున్నారు, అంటే 10-15% శిశువులు యుక్తవయసు గల తల్లుల నుండి జన్మిస్తున్నారు.
ఉదాహరణ: నవజాత శిశువులలో పోషకాహార లోపం మరియు సికిల్ సెల్ అనీమియా వంటివి ఎక్కువగా కనిపిస్తున్నాయి.

బి. స్త్రీలపై రెట్టింపు భారం:
-ఆధునిక స్త్రీలు వృత్తి జీవితం మరియు గృహ విధులను ఒకేసారి సమతుల్యం చేయాలని ఆశిస్తున్నారు. ఇది పురుషాధిక్యత యొక్క ఆధునిక రూపం.
ఉదాహరణ: కోవిడ్-19 సమయంలో వచ్చిన సెంటర్ ఫర్ మానిటరింగ్ ఇండియన్ ఎకానమీ (CMIE) మరియు ఆక్స్‌ఫామ్ ఇండియా నివేదిక ప్రకారం:
-ఇంటి నుండి పని చేసే అవకాశం ఉన్నప్పటికీ, స్త్రీలు పురుషుల కంటే 3-4 రెట్లు ఎక్కువ సమయం గృహ మరియు సంరక్షణ పనులకు వెచ్చించారు.

సి. వితంతువుల స్థానం:
-సతీసహగమనం నిషేధించబడినప్పటికీ, వితంతువులు భారత సమాజంలో ఇంకా వివక్షను ఎదుర్కొంటున్నారు.
ఉదాహరణ: తక్కువ సామాజిక గౌరవం మరియు వితంతు పునర్వివాహాలకు తక్కువ ప్రోత్సాహం.
-రాజస్థాన్‌లో బాల్య వితంతువులు:
-రాజస్థాన్ మరియు మధ్యప్రదేశ్‌లోని కొన్ని గ్రామీణ ప్రాంతాలలో, బాల్య వివాహాల నుండి వచ్చిన బాల్య వితంతువులు సమాజ ఒత్తిడి కారణంగా పునర్వివాహం చేసుకోవడానికి అనుమతించబడరు.
-బాల్య వివాహ నిషేధ చట్టం, 2006 ఉన్నప్పటికీ ఈ సమస్య కొనసాగుతోంది.

డి. లింగ నిబంధనలు:
-స్త్రీల లైంగికత మరియు చలనశీలతపై పితృస్వామ్య నియంత్రణ (ఉదా., దుస్తుల నియమాలు, గౌరవం కోసం హింస).
-స్థూల చిత్రణ—నగరాలలో కూడా పురుషులు ఆర్థిక బాధ్యతలు, స్త్రీలు సంరక్షకులుగా ఉంటున్నారు.
-వరకట్నం మరియు వివాహ ఒత్తిడి ఇప్పటికీ స్త్రీలపై బలంగా ఉంది.
-ఒంటరి స్త్రీలు, వితంతువులు, విడాకులు తీసుకున్న స్త్రీలకు ఇప్పటి సమాజంలో కూడా అంతగా గౌరవం లభించదు.

2. ఆర్థిక సవాళ్లు:
ఎ. గాజు పైకప్పు ప్రభావం:
-అర్హత మరియు సామర్థ్యం ఉన్నప్పటికీ, స్త్రీలు మరియు స్వల్ప సంఖ్యాకులు నాయకత్వం, అధికారం లేదా విజయంలో ఉన్నత స్థానాలకు చేరుకోవడానికి అదృశ్యమైన అడ్డంకి.

బి. లింగపరమైన జీతాల అంతరం:
-ఒకే ఉద్యోగంలో పురుషులు మరియు స్త్రీల ఆదాయాల మధ్య వ్యత్యాసం. ఉదాహరణ: పీరియాడిక్ లేబర్ ఫోర్స్ సర్వే (PLFS) 2022:

రెగ్యులర్ ఉద్యోగుల జీతాలు:
-పురుషులు నెలకు ₹19,089 సంపాదిస్తారు.
-స్త్రీలు నెలకు ₹15,578 సంపాదిస్తారు.
-ఫార్మల్ రంగాలలో కూడా నెలకు ₹3,500 కంటే ఎక్కువ అంతరం కనిపిస్తుంది.

సి. ఆర్థిక స్వాతంత్ర్యం లేకపోవడం:
-స్త్రీలు రోజువారీ అవసరాలకు పురుషులపై ఆర్థికంగా ఆధారపడుతున్నారు.
-ఉదాహరణ: నెలవారీ ఖర్చులు.
-స్త్రీలలో ఆర్థిక అవగాహన లేకపోవడం వల్ల పురుషులపై ఆధారపడుతున్నారు.
-నేషనల్ సెంటర్ ఫర్ ఫైనాన్షియల్ ఎడ్యుకేషన్ (NCFE) సర్వే – 2019:
-పురుషులలో 35%తో పోలిస్తే కేవలం 27% భారతీయ స్త్రీలు ఆర్థిక అవగాహన కలిగి ఉన్నారు.

3. రాజకీయ సవాళ్లు: ఎ. ప్రాక్సీ నాయకత్వం:
-సర్పంచ్‌పతి అనే పద్ధతి, భార్యలు ఎన్నికైన స్థానాలను కలిగి ఉన్నప్పటికీ, భర్తలు వెనుక నుండి అధికారం చెలాయిస్తారు. స్త్రీలలో ఆత్మవిశ్వాసం లేకపోవడాన్ని తెలియజేస్తుంది.
-ఉదాహరణ: ఉత్తరప్రదేశ్ మరియు మధ్యప్రదేశ్ వంటి రాష్ట్రాల మున్సిపల్ ఎన్నికలలో, స్త్రీ కౌన్సిలర్లు నామమాత్రపు నాయకులుగా ఉంటే, పురుషులు కార్యాలయాన్ని నడుపుతారు.

బి. నిరక్షరాస్యత:
-పురుషులలో 85%తో పోలిస్తే, స్త్రీలలో అక్షరాస్యత రేటు 68% మాత్రమే. రాజకీయంగా ప్రాతినిధ్యం వహించడానికి ఇది సవాలుగా ఉంది.

4. సాంకేతిక సవాళ్లు:
-NCRB మరియు Pew రీసెర్చ్ నివేదికల ప్రకారం, సైబర్ బెదిరింపు మరియు ఆన్‌లైన్ లైంగిక వేధింపులు స్త్రీలను ఎంతో ప్రభావితం చేస్తున్నాయి.
-“పరువు రక్షణ” కోసం అనేక కుటుంబాలు స్త్రీల డిజిటల్ స్వాతంత్ర్యాన్ని పరిమితం చేస్తాయి.

బి. స్త్రీల భద్రత మరియు సాధికారత కోసం రూపొందించిన విధానాలు:
I. స్త్రీల భద్రత కోసం తీసుకువచ్చిన విధానాలు
1.గృహ హింస నుండి స్త్రీల రక్షణ చట్టం, 2005:
-గృహ సంబంధాలలో శారీరక, భావోద్వేగ, లైంగిక, మౌఖిక, మరియు ఆర్థిక దుర్వినియోగం నుండి స్త్రీలను రక్షించే సమగ్ర చట్టం. ఇది జీవించే హక్కును సమర్పిస్తుంది.

2. దిశా యాప్:
-ఒక-టచ్ SOS బటన్‌ను అందిస్తుంది. ఈ ఎస్ ఓ ఎస్ బటన్ ను టచ్ చేయగానే పోలీసు కంట్రోల్ రూమ్ కు హెచ్చరిక పంపుతుంది. పోలీసులు జియో-ట్యాగ్ చేసి 6-10 నిమిషాలలో బాధితురాలి స్థానానికి కనుగొంటారు.
-ఉదాహరణ: 1.11 కోట్ల మంది దిశా యాప్‌లో నమోదు చేసుకున్నారు.
-17 నెలల్లో, ఈ యాప్ దాదాపు 1,400 మంది బాధిత స్త్రీలకు పోలీసు సహాయం అందించింది.

3. ప్రధానమంత్రి సురక్ష మాతృత్వ అభియాన్:
-గర్భిణీ స్త్రీలకు సమగ్రమైన ప్రసవ పూర్వ సంరక్షణను అందించడం లక్ష్యంగా ఉన్న ప్రముఖ కార్యక్రమం.
-ఉదాహరణ: ఉచిత ఆరోగ్య పరీక్షలు, రోగనిర్ధారణ పరీక్షలు, పోషణ మరియు జీవనశైలిపై సలహాలు ఇస్తుంది.

4. స్టాండ్ అప్ ఇండియా పథకం:
-స్త్రీలు, షెడ్యూల్డ్ కులాలు మరియు షెడ్యూల్డ్ తెగలలో వ్యవస్థాపకతను ప్రోత్సహించడం లక్ష్యంగా దీనిని రూపొందించారు. తయారీ, సేవలు లేదా ఇతర వాణిజ్య రంగాలలో గ్రీన్‌ఫీల్డ్ సంస్థలను స్థాపించడానికి 10 లక్షల నుండి 1 కోటి వరకు బ్యాంకు రుణాలను అందిస్తుంది.

5.POSH చట్టం (2013):
-కార్యాలయంలో లైంగిక వేధింపులను నివారించడం మరియు పరిష్కరించడం లక్ష్యంగా దీనిని రూపొందించారు. స్త్రీలకు గౌరవం, భద్రత, మరియు సమాన అవకాశాలను ఆర్టికల్ 21 మరియు ఆర్టికల్ 15 కింద అందిస్తుంది.

II. స్త్రీల సాధికారత కోసం రూపొందించిన విధానాలు
1. రాజకీయ ప్రాతినిధ్యం:
-రాజ్యాంగంలో 73వ మరియు 74వ సవరణలు పంచాయతీలు మరియు మున్సిపాలిటీలలో స్త్రీలకు 1/3 రిజర్వేషన్‌ను అందిస్తాయి.
-106వ రాజ్యాంగ సవరణ (సెప్టెంబర్ 2023) లోక్‌సభ మరియు రాష్ట్ర శాసనసభలలో స్త్రీలకు 1/3 రిజర్వేషన్‌ను అందిస్తుంది.
-బేటీ బచావో బేటీ పఢావో (2015): ప్రజల్లో బాలికల గురించి అవగాహన పెంచడం మరియు బాలల లింగ నిష్పత్తిని మెరుగుపరచడం (ఉదా., హర్యానాలో 834 నుండి 914కి).
-ప్రధానమంత్రి ఉజ్వల యోజన (2016):9 కోట్ల మంది స్త్రీలకు LPG కనెక్షన్లు అందించడం ద్వారా సాధికారత కల్పించింది. ఇండోర్ లో గాలి కాలుష్యాన్ని తగ్గించింది. అయితే, రీఫిల్ ఖర్చు అనేది ఇందులో సమస్యగా ఉంది.
-మహిళా శక్తి కేంద్రాలు (2017): గ్రామీణ స్త్రీలకు ప్రభుత్వ పథకాలు, నైపుణ్య శిక్షణ, మరియు డిజిటల్ అవగాహన కోసం సమాజ-స్థాయి సహాయాన్ని అందించడం లక్ష్యంగా దీనిని రూపొందించారు.

ముగింపు:
ప్రభుత్వాల నిరంతర ప్రయత్నాలు ఉన్నప్పటికీ, సమాజ పురోగతి అసమానంగా ఉంది. గ్లోబల్ జెండర్ గ్యాప్ రిపోర్ట్ 2024 ప్రకారం, భారతదేశం 64.1% లింగ అంతరంతో 146 దేశాలలో 129వ స్థానంలో ఉంది. ప్రపంచవ్యాప్తంగా సమానత్వానికి సాధించడానికి 134 సంవత్సరాలు పట్టవచ్చునని అంచనా వేస్తున్నారు.