Q. భారతీయ సమాజంలో ప్రధానమైన బలహీన వర్గాలు ఎవరు? సమ్మిళిత వృద్ధి ఈ వర్గాలకు సామాజిక న్యాయాన్ని ఎలా ప్రోత్సహిస్తుందో మరియు సమాన అభివృద్ధిని ఎలా అందిస్తుందో వివరించండి?

పరిచయం:
"ఒక సమాజం యొక్క గొప్పతనం, అది తన అత్యంత బలహీనమైన వర్గాలను ఎలా చూసుకుంటుందనే దానిపై ఆధారపడి ఉంటుంది" అని మహాత్మా గాంధీ అన్నారు. ఈ వాక్యం భారతీయ సమాజం యొక్క వాస్తవిక చిత్రాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది. సామాజిక గుర్తింపు, శారీరక స్థితి, లేదా జనాభా ఆధారంగా నిర్వచించబడిన బలహీన వర్గాలు ఇప్పటికీ వ్యవస్థాగత బహిష్కరణను ఎదుర్కొంటున్నాయి. వారి సాధికారత కేవలం రాజ్యాంగబద్ధమైన బాధ్యత (ఆర్టికల్ 14, 15, 17, మరియు 39A కింద) మాత్రమే కాక, సమ్మిళిత మరియు న్యాయమైన ప్రజాస్వామ్యాన్ని నిర్మించే ఆవశ్యకత ఎంతైనా ఉంది.

విషయం:
ఎ. భారతదేశంలోని ప్రధాన బలహీన వర్గాలు:
1. షెడ్యూల్డ్ కులాలు (Scheduled Castes):
a. చారిత్రక కుల వివక్ష, వనరులకు పరిమిత ప్రవేశం, విద్యా అంతరాలు, ఆర్థిక నిరుపేదత, మరియు సామాజిక బహిష్కరణను ఎదుర్కొంటున్నాయి.
b. ఉదాహరణ: భారతదేశంలో గుర్తించబడిన 97% కంటే ఎక్కువ సఫాయి కర్మచారులు (మాన్యువల్ స్కావెంజర్లు) షెడ్యూల్డ్ కులాలకు చెందినవారు.

2. షెడ్యూలు తెగలు (Scheduled Tribes):
a. భౌగోళిక ఒంటరితనం, జనాభా స్థిరత్వం, అభివృద్ధి ప్రాజెక్టుల వల్ల స్థానభ్రంశం, విద్యా సౌకర్యాల కొరత, అంతగా లేని ఆరోగ్య సంరక్షణ, మరియు భూముల అన్యాక్రాంతం వంటి సమస్యలను ఎదుర్కొంటున్నారు.
b. ఉదాహరణ: మణిపూర్‌లో నాగా, మైతీ, కుకీ తెగల మధ్య గుర్తింపు సంక్షోభం, భాషా మరియు కుల సంఘర్షణలు.

3. మహిళలు:
a. లింగ ఆధారిత హింస, జీతాలలో అసమానతలు, తక్కువ అక్షరాస్యత రేట్లు, ఆర్థికంగా ఆధారపడటం, మరియు పురుషాధిక్య సమాజంలో ఎన్నో సవాళ్లను ఎదుర్కొంటున్నారు.

4. పిల్లలు:
a. పోషకాహార లోపం, బాల కార్మికులు, పరిమిత విద్యా అవకాశాలు, ఆరోగ్య సమస్యలు, మరియు దోపిడీని ఎదుర్కొంటున్నారు. b. ఉదాహరణ: బీహార్ మరియు జార్ఖండ్‌లో బాల కార్మికులు అధిక సంఖ్యలో ఉంటారు. సంవత్సరానికి 30,000-40,000 శిశువులు సికిల్ సెల్ అనీమియాతో జన్మిస్తున్నారు.

5. వికలాంగులు (Differently Abled):
a. పరిమిత మౌలిక సదుపాయాలు, సామాజిక కళంకం, తక్కువ ఉపాధి రేటు, మరియు ప్రవేశ ఆటంకాలను ఎదుర్కొంటున్నారు. b. ఉదాహరణ: కేవలం 23.8% వికలాంగులు ఉపాధి పొందారు (2011 జనాభా లెక్కలు). ప్రజా రవాణా మరియు విద్యలో తక్కువ ప్రవేశం.

6. LGBTQ వర్గాలు:
a. సామాజిక కళంకం, వివక్ష, గౌరవప్రదమైన ఉపాధి నుండి బహిష్కరణ, మానసిక ఆరోగ్య సమస్యలు, మరియు అంతంత మాత్రంగా ఉన్న చట్టపరమైన రక్షణల వల్ల గుర్తింపు సంక్షోభాన్ని ఎదుర్కొంటున్నారు.
b. ఉదాహరణ: నవతేజ్ సింగ్ జోహార్ తీర్పులో స్పష్టంగా వివరించినప్పటికీ ఇప్పటికీ కార్యాలయ వివక్ష కొనసాగుతుంది. అంతేగాక ప్రజా మూత్రశాలలకు కూడా వీరికి ప్రవేశాన్ని నిరాకరిస్తారు.

7. వృద్ధులు:
a. సామాజిక ఒంటరితనం, ఆర్థిక అసురక్షితత, మరియు సంరక్షకుల నిర్లక్ష్యం ద్వారా ప్రభావితమవుతున్నారు. బహుతరాల కుటుంబాలలో పిల్లల పెంపకం మరియు గృహ బాధ్యతల భారాన్ని మోస్తారు.
b. ఉదాహరణ: భారతదేశంలో 1,100 కంటే ఎక్కువ వృద్ధాశ్రమాలు ఉన్నాయి. 17% వృద్ధులు ఒంటరిగా లేదా మద్దతు లేకుండా జీవిస్తున్నారు (LASI, 2021).

బి. సామాజిక న్యాయం మరియు సమాన అభివృద్ధికి సమ్మిళిత వృద్ధి ఒక చోదక శక్తిగా:
1. విద్యా సమ్మిళనం:
విద్య బలహీన వర్గాలకు సామర్థ్యాలను పెంచి, సామాజిక చలనశీలతను సాధ్యం చేస్తుంది.
a. ఏకలవ్య మోడల్ రెసిడెన్షియల్ స్కూల్స్ (EMRS): భారతదేశంలో 400 కంటే ఎక్కువ పాఠశాలలు ST పిల్లలకు సేవలందిస్తున్నాయి (MoTA, 2024).
b. PM POSHAN: 11.2 లక్షల పాఠశాలలలో 11.8 కోట్ల మంది పిల్లలకు పోషకాహారాన్ని అందించడం ద్వారా డ్రాపౌట్‌లను తగ్గిస్తుంది.
c. DIKSHA ప్లాట్‌ఫాం: 30 కి పైగా భాషలలో డిజిటల్ కంటెంట్‌తో 2.5 కోట్ల మంది యూజర్లకు సహాయపడుతుంది (MoE, 2023). d. SC/ST/మైనారిటీలకు స్కాలర్‌షిప్‌లు: 2022–23లో 60 లక్షల మంది విద్యార్థులు ప్రీ/పోస్ట్-మెట్రిక్ స్కీమ్‌ల ద్వారా లబ్ధి పొందారు (MoSJ&E).

2. ఆర్థిక సాధికారత:
ఆర్థిక భద్రత పేదరికం మరియు ఇతరులపై ఆధారపడడాన్ని తగ్గిస్తుంది
a. MGNREGA: 2022–23లో 6.5 కోట్ల గృహాలకు ఉపాధి కల్పించింది. ఇందులో 40% కంటే ఎక్కువ SC/ST లు లబ్ది పొందారు (MoRD).
b. ముద్రా యోజన: 2023 ఆర్థిక సంవత్సరం వరకు ₹22.5 లక్ష కోట్లు విడుదల కాగా, 68% మహిళలు, 20% SC, 7% ST లబ్ధిదారులు (PMMY డాష్‌బోర్డ్).
c. స్కిల్ ఇండియా మిషన్: ఈ కార్యక్రమం ద్వారా 1.4 కోట్ల యువతకు శిక్షణ అందిస్తున్నారు. అందులో ఎక్కువగా వెనుకబడిన మరియు మైనారిటీ ప్రాంతాలకు చెందిన యువతకి ప్రాధాన్యం ఇస్తారు(MSDE, 2023).
d. స్వయం సహాయక బృందాలు (SHG)-బ్యాంక్ లింకేజ్ ప్రోగ్రామ్: దాదాపు 8.1 కోట్ల మహిళల ద్వారా, సూక్ష్మ వ్యాపార వృద్ధిని ప్రోత్సహిస్తోంది (NABARD, 2023).

3. సాంకేతిక సాధికారత:
సాంకేతికత అనేది సేవల పంపిణీ అంతరాలను తగ్గింస్తుంది.
a. ఆధార్-సామర్థ్య బదిలీ చెల్లింపులు (DBT): ₹2.2 లక్ష కోట్ల లీకేజీలను తగ్గించి, 400 కు పైగా పథకాలకు నేరుగా సంక్షేమం అందించాయి (UIDAI, 2022).
b. ఈ-శ్రమ్ పోర్టల్: 400కు పైగా వృత్తులలో 29 కోట్ల అసంఘటిత కార్మికులను నమోదు చేసింది (MoLE, 2024).
c. డిజిలాకర్: 6.5 బిలియన్ డాక్యుమెంట్‌లను పొందుపరుస్తూ, విద్యా మరియు గుర్తింపు ఆధారాల ప్రక్రియను సులభతరం చేసింది.
d. PMGDISHA: 6 కోట్ల గ్రామీణ పెదలను డిజిటల్ అక్షరాస్యులను చేయడం లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది.

4. చట్టపరమైన మరియు సంస్థాగత రక్షణలు:
చట్టపరమైన రక్షణలు న్యాయం, సమానత్వం, మరియు వివక్ష రహిత రాజ్యాంగ విధానాన్ని అమలు చేస్తాయి.
a. PoA చట్టం (1989): ఈ చట్టం కింద సంవత్సరానికి 50,000 కేసులు నమోదవుతున్నాయి.
b. RPwD చట్టం (2016): ప్రభుత్వ ఉద్యోగాలలో 4% రిజర్వేషన్, అడ్డంకులు లేని ప్రవేశాన్ని ప్రోత్సహిస్తుంది.
c. గృహ హింస చట్టం: 700 కంటే ఎక్కువ వన్ స్టాప్ సెంటర్ల ద్వారా చట్టపరమైన, వైద్య, మానసిక సహాయం అందిస్తున్నారు. NCW, NCPCR, SC/ST కమిషన్‌ల వంటి ఆన్‌లైన్ పోర్టళ్లు 24x7 ఫిర్యాదు నమోదును సులభతరం చేస్తాయి.

5. ఆరోగ్యం మరియు సామాజిక సమానత్వం:
సమాన ఆరోగ్య సంరక్షణ మరియు సామాజిక గౌరవం మానవ అభివృద్ధికి పునాది.
a. ఆయుష్మాన్ భారత్ (PM-JAY): ఈ పథకం కింద 26 కోట్ల హెల్త్ కార్డులు జారీ చేసి, 1.7 కోట్ల రూపాయలతో ఉచిత చికిత్సలు (NHA, 2024) అందిస్తున్నారు.
b. పోషణ్ అభియాన్: గిరిజన జిల్లాలలో 35% స్టంటింగ్ (NFHS-5)ను జన ఆందోళన్ యాప్ ద్వారా రియల్-టైమ్ ట్రాకింగ్‌తో లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది.
c. ఈ-సంజీవని: 16 కోట్ల టెలి-కన్సల్టేషన్లను సులభతరం చేయడం ద్వారా మారుమూల జనాభాకు కూడా ఆరోగ్య సేవలో అందుతున్నాయి. ట్రాన్స్‌జెండర్ ID కార్డులు, SMILE స్కీమ్, రెయిన్‌బో ఫెస్టివల్స్ వంటివి లింగ సాధికారత మరియు చట్టపరమైన గుర్తింపును ప్రోత్సహిస్తాయి.

ముగింపు
డిజిటల్ యుగంలో, రాజ్యాంగం ద్వారా మార్గనిర్దేశం చేయబడిన భారతదేశం, సాంకేతిక న్యాయానికి సహాయకారిగా పనిచేయాలని, ప్రత్యేక హక్కులకు కాకుండా నిర్ధారించాలి. ఆధార్-సామర్థ్య బదిలీ చెల్లింపులు, ఈ-శ్రమ్, మరియు డిజిలాకర్ వంటి ప్లాట్‌ఫామ్‌లు సమ్మిళిత అభివృద్ధిని ముందుకు తీసుకెళ్తాయి. ఇందులో రాష్ట్రాలు కూడా పారదర్శకంగా పనిచేస్తూ బలహీన వర్గాలకు అభివృద్ధిని సమానత్వం మరియు సామాజిక న్యాయంతో సమన్వయం చేస్తాయి. "సర్వం సమం" అనే భారతీయ తత్వం ఈ లక్ష్యాన్ని సాకారం చేయడానికి మార్గదర్శకంగా నిలుస్తుంది.